"അനധ്യായപരത്വാശ്ച നവമീ കൈശ്ചിദീഷ്യതെ" എന്ന് പറഞ്ഞിരിക്കയാൽ നവമി വിദ്യാരംഭത്തിനു മധ്യമം. വിദ്യാരംഭദിനവും അതിന്റെ അടുത്ത ദിനവും അനദ്ധ്യായമാവരുത്. വിദ്യാരംഭത്തിന്റെ അടുത്ത ദിനത്തിന് അന്വാരംഭം എന്നാണു പേര്. അതുകൊണ്ടാണ് വിദ്യാരംഭത്തിന്റെ രണ്ടാം ദിവസം അനദ്ധ്യായമാവരുതെന്നു പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത്. കേരളീയാചാരപ്രകാരം പ്രതിപദംമാത്രമാണ് അനദ്ധ്യായം. നവമി വർജിക്കാറില്ല. എന്നാൽ ത്രയോദശി ദിവസത്തിന്റെ തലേദിവസം ഓത്തുനിർത്തുന്നതുകൊണ്ട് ത്രയോദശിയെ അനദ്ധ്യായമായിട്ടാണ് ആചരിച്ചുവരുന്നതെന്നു കാണുന്നു. ഓത്തുനിർത്തുക എന്ന അർത്ഥത്തിലിതിനെ വേദസപ്തമിയെന്നാണ് പറഞ്ഞുവരുന്നത്. ഈ വേദസപ്തമിയെ പ്രദോഷദിവസം എന്നും പറയപ്പെടുന്നു.
ത്രയോദശ്യുത്തരാർദ്ധംചേൽ ദൃശ്യമർക്കോദയാൽപുരാ
തൽപൂർവ്വരാത്രി സ്തച്ഛേഷ ശ്ചാനദ്ധ്യായഃ പരൈ സ്മൃതഃ
എന്നു ഇതിനു നിയമവുമുണ്ട്. ആശ്വിനചാന്ദ്രമാസത്തിലെ ശുക്ലനവമി അനദ്ധ്യായദിവസമാകുന്നു. അഷ്ടമി ആരംഭിക്കുന്ന ദിവസവും അവസാനിക്കുന്ന ദിവസവും സപ്തമിയുടെ അന്ത്യപാദവും അനദ്ധ്യായദിവസങ്ങളാണ്. ഇവയെ വിദ്യാരംഭത്തിനു അന്വാരംഭത്തിന്നും വർജ്ജിക്കണം. വിശേഷാൽ വിദ്യാരംഭം നടത്തിയ സമയം മുതൽ 24 മണിക്കൂർ കഴിഞ്ഞു വരുന്ന വിദ്യാരംഭസമയത്തിൽ അന്വാരംഭം നടത്തണം. സാവനകാലംതന്നെ വിദ്യാരംഭത്തിനും പരിഗണിക്കണമെന്നുള്ളതുകൊണ്ട് അന്വാരംഭം 24 മണിക്കൂർ കഴിഞ്ഞാൽ വിദ്യാരംഭസമയത്ത് നടത്തേണ്ടതാണ്. ബ്രാഹ്മണന്മാർക്കു ഉപനയനം നടത്തുന്നതിനുമുമ്പ് വിദ്യാരംഭം നടത്തണമെന്ന് നിർബന്ധമാണ്. എല്ലാ കർമ്മങ്ങൾക്കും ഉത്തരായണം മുഖ്യമെന്ന കണക്കിൽ വിദ്യാരംഭത്തിനും ഉത്തരായണകാലം ശുക്ലപക്ഷം മുഖ്യമാണെന്നു വിധിച്ചിരിക്കുന്നു. പകൽ വിദ്യാരംഭത്തിനു പ്രാതസ്സന്ധ്യയും അപരാഹ്നവും സായംസന്ധ്യയും വർജിക്കണം. രാത്രിയാണെങ്കിൽ അപരരാത്രമാണ് ശുഭം. ദിനമധ്യത്രിഭാഗം നിന്ദ്യം. അപരാഹ്ന സായാഹ്നങ്ങളും നിന്ദ്യംതന്നെ.
