സ്ഥിരരാശികളായ ഇടവം, ചിങ്ങം, വൃശ്ചികം, കുംഭം എന്നിവയും വിശേഷാൽ മീനവുമായി വരുന്ന രാശി സമയങ്ങൾ വിദ്യാരംഭത്തിനു വർജിക്കണം. മിഥുനം, കന്നി, ധനു എന്നീ ഉദയരാശിസമയങ്ങൾ വിദ്യാരംഭത്തിനു അത്യുത്തമങ്ങളാണ്. വിദ്യാരംഭസമയം വിദ്യാകാരകനായ ബുധന് മൌഢ്യം ഉണ്ടായിരിക്കരുത്. വിദ്യാരംഭമുഹൂർത്തലഗ്നത്തിന്റെ എട്ടാം ഭാവത്തിൽ ചൊവ്വയും; രണ്ടാം ഭാവത്തിലും അഞ്ചാം ഭാവത്തിലും പാപഗ്രഹങ്ങളും വർജിക്കണം, വിദ്യാരംഭത്തിനു ജന്മനക്ഷത്രം വർജിക്കണം. ഷൾദോഷങ്ങൾ, കർത്തൃദോഷങ്ങൾ; നിത്യദോഷങ്ങൾ എന്നിവ പ്രത്യേകം വർജിക്കണം.
പാപഃ ദ്വിതീയെ വർജ്യാസ്സ്യുഃ പഞ്ചമേ ച വിശേഷതഃ
രന്ധ്രേ ഭൗമശ്ച വർജ്യാസ്യാൽ ഷൾദോഷമനു വർജ്യയേൽ.
എന്ന് വിധി - കുജാർക്ക്യഹങ്ങൾ - വിദ്യാരംഭത്തിനു ചൊവ്വ തിങ്കൾ ശനി എന്നീ ദിവസങ്ങൾ വർജിക്കണം. ബുധനാഴ്ച്ച വിദ്യാരംഭത്തിനു അത്ത്യുത്തമം. വ്യാഴം വെള്ളി ദിവസങ്ങൾ വിദ്യാരംഭത്തിനു ഉത്തമം.
വാരാബുധേഢ്യശുക്രാണാം ശസ്താഃസൂര്യസ്യമധ്യമഃ
ചന്ദ്രവാരസ്തുനൈവേഷ്ടൊ വർജ്യൗമന്ദാരവാസരൗ
എന്നതാണ് വിധി. ഇവയ്ക്കും പുറമേ
ഏവം ശുഭാശുഭം ജ്ഞാത്വാ വിദ്യാരംഭം ച കാരയേൽ
വേദാരംഭെ സുരാചാര്യ ശ്ശാസ്ത്രാരംഭെ ച സോമജഃ
അന്യേഷു ഭൃഗുജഃ ശ്രേഷ്ഠൊ മംഗല്യേഷു വിശേഷതഃ
തേഷൂദയേഷു കർത്തവ്യം ശുഭാശുഭമവേക്ഷ്യ ച
സർവ്വവിദ്യാ ഗ്രഹെ സൂര്യോ ഗുണയുക്ത ശുഭാവഹ
ചന്ദ്രോപിഗുണയുക്തസ്സ്യാൽ സർവ്വംചന്ദ്രബലാൽ ഭവേൽ
എന്നും വ്യക്തമായി ശാസ്ത്രം അനുശാസിക്കുന്നു. വിദ്യാരംഭയോഗങ്ങളും ഉണ്ടായിരിക്കുന്നത് ഉത്തമമാണ്. അതിനാൽ മുഖ്യയോഗങ്ങളെ പറയുന്നു.
വിദ്യാരംഭേഷു സർവ്വേഷു ശസ്തം സാരസ്വത വിദു
തസ്മാൽ പ്രചക്ഷതെ സൗമ്യാർക്കയോഗം സാരസ്വതാഹ്വയം
ആദിത്യർക്ഷെ ബുധസ്യാംശെ വർത്തന്തേജ്ഞേന്ദു ഭാസ്കരാ
ബുധവാരെ ച തൽ ലഗ്നെയോഗം സാരസ്വതം വിദുഃ
വനിതാരാശി ഭോഗാനു സ്തസ്മിൻ പഞ്ചദശാംശഗഃ
ബുധശ്ചേൽ ബുധവാരേ ച തല്ലഗ്നെയോഗ ഈരിതഃ
ഇവയാണ് മുഖ്യവിദ്യായോഗങ്ങൾ. മുഹൂർത്തസമയത്തോടൊപ്പം ഈ യോഗങ്ങളേതേങ്കിലുമുണ്ടായിരിക്കുന്നത് വിദ്യാരംഭത്തിനു ഉൽകൃഷ്ടമാണ്. ശ്രേഷ്ഠമായ വിദ്യാരംഭമുഹൂർത്തത്തിന്റെ അസംഭവത്തിൽ വിജയദശമീദിവസം എല്ലാവർക്കും വിദ്യാരംഭം ചെയ്യാം. അന്നു മുഹൂർത്തം ചിന്തനീയമല്ല. അശ്വിനചാന്ദ്രമാസത്തിൽ ശുക്ലപക്ഷനവമിദിനമധ്യത്തിൽ വരുന്ന ദിവസം മൂന്നുനേരവും സരസ്വതിപൂജ ചെയ്യണം. ഇതാണ് മഹാനവമി. ഈ തിഥി രണ്ടുദിവസമായി മധ്യാഹ്നബന്ധം പുലർത്തിയാൽ ഈ രണ്ടു ദിവസവും സരസ്വതിപൂജ വിധി പ്രകാരം ചെയ്യേണ്ടതാണ്. ദിനമധ്യബന്ധം ഉണ്ടായില്ലെങ്കിലും ദശമിയുടെ തലേദിനം നവമി ആചരിച്ചുവരുന്നതായിട്ടാണ്‌ സദാചാരം നിലനിന്നു വരുന്നത്. കന്നിമാസത്തിൽ - അശ്വിനം - ദശമി സൂര്യോദയാൽപരം ആറുനാഴിക ഉണ്ടായിരുന്നാൽ അന്നാണ് ദശമി ആഘോഷിക്കേണ്ടത്. ആറുനാഴികക്കുമുമ്പ് ദശമി കഴിയുന്നപക്ഷം തലേന്നാൾ ദശമി ആചരിക്കണം.
മാസ്യാശ്വിനാഖ്യേദശമീയദ ഹ്നി
ഷണ്‍നാഡികാരവ്യുദയാൽപരം സ്യാൽ
തദ ഹ്നി സത്യാം തു തിഥൗദശമ്യാം
ആരഭ്യതെ സർവ്വജനൈശ്ചവിദ്യാ
എന്നതാണ് നിയമം. അതിനാൽ വിജയദശമിക്കു തലേ ദിവസങ്ങൾ രണ്ടും അനദ്ധ്യായങ്ങളും സരസ്വതീപൂജയുമായി ആചരിച്ചുവരുന്നു. ഈ മഹാദശമി ദിവസം കേരളീയർക്കു പ്രത്യേകിച്ചും വിദ്യാരംഭം കഴിഞ്ഞവരും ജ്ഞാനവയോവൃദ്ധരും വിദ്യാപ്രണയികളും സദാചാരത്താൽ പരന്മാരും അശ്വിനമാസത്തിലെ അനധ്യായദിവസങ്ങളാചരിച്ച് മഹാദശമി ദിവസം വിദ്യാരംഭണവും പഠനാരംഭണവും നടത്തിവരുന്നു. എല്ലാ വിധികളും സദാചാരത്തിന്റെ മാറ്റുരകല്ലുകളാണ്.
