വിളക്കിന് പൂജയിൽ വലിയ പ്രാധാന്യം കല്പിച്ചിരിക്കുന്നു. ദീപം ദേവതാ സ്വരൂപമാണ്. പൂജയിൽ വിളക്കിലാണ് അഭീഷ്ടദേവതയെ ആവാഹിച്ച് പൂജിക്കുന്നത്. ദീപത്തിന് ഭാരതീയസംസ്കാരവുമായി അഭേദ്യബന്ധമുണ്ട്. ഭാരതത്തിൽ വിളക്ക് സൂക്ഷിക്കാത്ത വീടുകൾ കാണുകയില്ല. ബൃഹത്സംഹിത, പ്രശ്നമാർഗ്ഗം എന്നീ ഗ്രന്ഥങ്ങളിൽ ദീപത്തിന്റെ മഹത്ത്വത്തെപ്പറ്റി പ്രതിപാദിച്ചിട്ടുണ്ട്. ദീപത്തിൽ കൂടി പ്രകടമാകുന്നത് അഗ്നിയാണ്. ഭാരതീയർ വിവാഹാദി പ്രധാന കർമ്മങ്ങളെല്ലാം തന്നെ അഗ്നിസാക്ഷിയായിട്ടാണ് നടത്തുന്നത്. അഗ്നി സ്പർശിക്കുന്നതോടുകൂടി എല്ലാ വസ്തുക്കളും പവിത്രമാകുന്നു. ഈ അഗ്നിതന്നെയാണ് ഹോമകുണ്ഡത്തിൽ ഹോമിക്കുന്ന ദ്രവ്യത്തെ ദേവന്മാർക്ക് എത്തിച്ചുകൊടുക്കുന്നത്. ദീപം ഐശ്വര്യത്തിന്റേയും എല്ലാ നല്ല ഗുണങ്ങളുടെയും പ്രതീകമാണ്. യഥാർത്ഥ ഭാരതീയർ പ്രഭാതത്തിലും പ്രദോഷത്തിലും ഗൃഹത്തിൽ ദീപം ജ്വലിപ്പിക്കുന്നു. അഗ്നി സൂര്യന്റെ പ്രതിനിധിയാണ്. വീട്ടിനകത്ത് ജ്വലിക്കുന്ന ദീപത്തിൽകൂടി അവിടെ സൂര്യസാന്നിധ്യമാണ് വരുന്നത്. ഇങ്ങനെ വിളക്കിന്റെ മുമ്പാകെ ചെയ്യുന്ന ക്രിയകൾ സൂര്യന്റെ മുമ്പാകെ ചെയ്യുന്നവയായി തീരുന്നു. ദീപങ്ങൾ ചെറുതും വലുതുമായുണ്ട്. വലിയ വിളക്കിനെ നിലവിളക്ക് എന്ന് പറയുന്നു. എല്ലാ പവിത്ര ചടങ്ങുകൾക്കും ദീപം സാക്ഷിയാണ്. കൂടാതെ വിളക്ക് ദൈവീക ശക്തിയുടെ മാധ്യമമാണ്. അഷ്ടമംഗലപ്രശ്നത്തിലും മറ്റു പ്രശ്നങ്ങളിലും ദീപലക്ഷണം കൊണ്ട് തന്നെ ശുഭാശുഭഫലങ്ങൾ പറയുവാൻ സാധിക്കും.
സർവപ്രശ്നനേഷു സർവേഷു കർമ്മസ്വപി വിശേഷതഃ
പ്രസാദേനൈവ ദീപസ്യ ഭവിഷ്യത് പലം ആദിശേത്
ജ്വല ഇടത് വശത്തായി ചുറ്റരുത് അതിൽ നിന്നും തീപ്പൊരി പറക്കരുത്. എണ്ണയുണ്ടെങ്കിൽ കെട്ടുപോകരുത്. ദീപജ്വാല വിറക്കരുത്. രണ്ട് ജ്വലയായി കാണരുത്. ജ്വാലക്ക് നല്ല നീളം ഉണ്ടായിരിക്കണം. ജ്വാലക്ക് സ്വർണ്ണനിറമായിരിക്കണം. ജ്വാലയുടെ ഗതി പ്രദക്ഷിണമായിരിക്കണം. ഇങ്ങനെയുള്ള ദീപം ഐശ്വര്യത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.
വിളക്കിൽ എണ്ണക്കായി നെയ്യ്, എള്ളെണ്ണ, വെളിച്ചെണ്ണ എന്നിവ ഉപയോഗിക്കാം. വിളക്കിൽ തിരികളിടുന്നത് പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധിക്കണം. ഒറ്റ തിരി ഇടരുത്. രണ്ടു തിരികളോ 5 തിരികളോ ഇടാം. നാല് തിരികൾ നാലു ദിക്ക് നോക്കിയും അഞ്ചാമത്തെ തിരി ഈശാനകോണ് നോക്കിയും ഇടണം. ദീപം കത്തിക്കുന്നത് ആദ്യം ഈശാന കോണിലെ തിരി ആയിരിക്കണം, പിന്നീട് പ്രദക്ഷിണമായി കിഴക്ക്, തെക്ക്, പടിഞ്ഞാറ്, വടക്ക് കത്തിക്കണം.
ദീപം സാധകനെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു. ദീപത്തിലെ തട്ട് വ്യക്തിയുടെ ശരീരം, ദീപത്തിലെ തിരി ആത്മാവ്, ജ്വാല ആയുസ്സ്, നിർമലമായ വിളക്ക് സുഖം എന്നിവയെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.
വിളക്കിൽ അനുകൂലമായി തട്ടുന്ന വായു മിത്രത്തിനെയും, പ്രതികൂലമായി തട്ടുന്ന കാറ്റ് ശത്രുവിനെയും സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ഇങ്ങനെ വിളക്ക് പ്രശ്നത്തിൽ പ്രഷ്ടാവിന്റെ സുഖദുഃഖങ്ങളെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ദീപത്തിന്റെ നമസ്കരിക്കാനുള്ള ഒരു ശ്ലോകം താഴെ പറയുന്നു.
ഐം ഹ്രീം ശ്രീം ദീപദേവി മഹാദേവി ശുഭം ഭവതു മേ സദാ
യാവത് പൂജാസമാപ്തിഃ സ്യാത് താവത് പ്രജ്വല സുസ്ഥിരാ
ശുഭം ഭവതു കല്യാണം ആയുരാരോഗ്യവർധനം
നമഃ ശത്രുവിനാശായ ദീപജ്യോതി നമോ നമഃ.
